Zgodnie z ustawą o ROD z 2013 roku rodzinne ogrody działkowe są urządzeniami użyteczności publicznej, służącymi m.in. zaspokajaniu potrzeb socjalnych członków społeczności lokalnych. Niestety niektórzy użytkownicy działek w ROD zapominają o tym i budują całoroczne altany o powierzchni przekraczającej dopuszczalną. Jedni w nich mieszkają, inni wynajmują je latem turystom. W każdym z takich przypadków łamane jest prawo, co niekorzystnie wpływa na wizerunek PZD i ogrodnictwa działkowego w Polsce.
Przyjęta przez Sejm blisko 9 lat temu – dzięki wysiłkom PZD i jego członków - ustawa o ROD docenia rolę społeczną rodzinnych ogrodów działkowych. Akcentuje, że służą one zaspakajaniu socjalnych, wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb społeczności lokalnych, a szczególnie tych osób, których sytuacja materialna wymaga wsparcia, czyli rodzin z dziećmi, emerytów, rencistów i osób niepełnosprawnych. Korzystanie z działki w ROD umożliwia tym grupom na prowadzenie aktywnego i zdrowego trybu życia, m.in. poprzez prowadzenie upraw ogrodniczych (art. 3 ustawy), co jednocześnie sprzyja poprawie ich warunków socjalnych. Możliwość korzystania z działki w ROD stanowi zatem rodzaj pomocy dla rodzin i osób w trudniejszej sytuacji życiowej. A prowadzenie naturalnych upraw warzyw, owoców i ziół – a nie jedynie wypielęgnowanego trawnika – dodatkowo kształtuje zdrowe otoczenie człowieka i wpisuje się w tak ważne obecnie działania ratujące nasze naturalne środowisko.
W sprzeczności z przepisami
Aby wymienione cele mogły być realizowane zarówno sama ustawa, jak i regulamin ROD zawierają przepisy, które – dla wspólnego dobra - jasno określają prawa i obowiązki użytkowników działek oraz zasady gospodarowania w ROD. Niestety nie wszyscy ich przestrzegają.
Na działkach w ROD powstają budynki o powierzchni przewyższającej dopuszczalną. Bez trudu można znaleźć oferty sprzedaży takich domów na portalach internetowych. Mają po 50, 70, a nawet powyżej 100 m2. Często znajdują się na nich dodatkowe budynki gospodarcze, garaże.
Tymczasem, to jakie warunki powinna spełniać altana dokładnie określa art. 2 ustawy o ROD. Zgodnie z nim altana jest to budynek rekreacyjno-wypoczynkowy o powierzchni zabudowy do 35 m2 oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy lub ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m2. Jednocześnie art. 13 ustawy wskazuje, że na terenie działki nie może znajdować się altana niespełniająca wymagań określonych w art. 2. Natomiast zakaz zamieszkiwania na działce w rodzinnym ogrodzie zapisany jest w art. 12 ustawy. Z doświadczeń PZD wynika, że w zdecydowanej większości przypadków ponadnormatywne altany służą do całorocznego zamieszkiwania.
Inną – niezgodną z prawem – praktyką jest wynajmowanie altan działkowych, (najczęściej właśnie takich o ponadnormatywnej powierzchni) turystom podczas wakacji. Tu także należy przywołać art.12 ustawy, który mówi, że na terenie działki obowiązuje zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub innej działalności zarobkowej.
Obie opisane wyżej sytuacje kłócą się dodatkowo z zapisanym także w art. 3 ustawy celu funkcjonowania ROD, jakim jest podnoszenie standardów ekologicznych otoczenia. Nie sprzyjają temu choćby odpady powstające podczas całorocznego zamieszkiwana. Dodatkowo podnosi to koszty za wywóz śmieci, a płacą za to pozostali, przestrzegający prawa działkowcy.
Nie możemy być obojętni
Szczegółowe wymogi dotyczące zagospodarowania działki w rodzinnym ogrodzie i dopuszczalnych na niej urządzeń znajdują się w Regulaminie ROD, m.in. zabrania on stawiania na działce wszelkiego rodzaju dodatkowych pomieszczeń gospodarczych. Także z Regulaminu wynika, że działkowiec ma obowiązek zawiadomić na piśmie zarząd ROD o planowanej budowie lub przebudowie (powierzchni, usytuowaniu), a zarząd ROD w imieniu PZD sprawuje nadzór nad inwestycją, m.in. sprawdza, czy jest zgodna z zawiadomieniem. Jeśli stwierdzi, że budynek narusza zasady dotyczące altan powinien nakazać działkowcowi wstrzymanie budowy i usunięcie nieprawidłowości, a nawet rozebranie budynku.
Polski Związek Działkowców apeluje do zarządów ROD oraz samych działkowców o monitorowanie, czy przestrzegany jest Regulamin ROD, w tym par. 44 i 45 dotyczące budowy oraz powierzchni altany, par. 7 zakazujący zamieszkiwania na działce w ROD i par.6 mówiący, że na działce w ROD obowiązuje całkowity zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub innej działalności zarobkowej oraz wynajmowania jej.
Nieprzestrzeganie znajdujących się w Ustawie o ROD oraz w regulaminie ROD przepisów psuje wizerunek Związku oraz rodzinnych ogrodów działkowych w opinii społecznej.
Skutki łamania prawa
Warto też pamiętać, że zgodnie z Ustawą o ROD (art. 42) w razie wygaśnięcia prawa do działki, działkowcowi nie przysługuje wynagrodzenie za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane niezgodnie z prawem. Odszkodowanie za ponadnormatywną altanę nie przysługuje także w przypadku likwidacji rodzinnego ogrodu działkowego (art.26).
Pandemia spowodowała wzrost zainteresowania działkami w ROD. Zwiększyły się też ich ceny. Sięgają kilkudziesięciu tysięcy złotych, a te z ponadnormatywnymi altanami przekraczają nawet 200 tys. zł. Wydaje się, że jest to atrakcyjna cena za możliwość cieszenia się własnym ogrodem i domem. Należy jednak pamiętać, że potencjalny nabywca nie kupuje ziemi – zostanie jedynie jej dzierżawcą. A w przypadku nabycia działki z np. ponadnormatywną altaną wymienione wyżej konsekwencje spadają na nowego użytkownika działki.
Jak bezpiecznie kupić działkę w ROD?
Dlatego, aby bezpiecznie i zgodnie z prawem mieć możliwość użytkowania działki w ROD najlepiej skorzystać z informacji zawartych na stronie Polskiego Związku Działkowców (www.pzd.pl). Znajdują się na niej m.in. wskazówki, w jaki sposób nabyć działkę od osoby trzeciej, od zarządu ROD, czy po śmierci działkowca. Dostępne są też porady prawne dotyczące m.in. spraw związanych z zagospodarowaniem działki oraz funkcjonowaniem ROD. W zakładce Prawo zostały również zamieszczone najważniejsze akty prawne: ustawa o ROD, statut PZD i regulamin ROD.